RAPORT Z BADAŃ ANKIETOWYCH DOTYCZĄCYCH ŚWIADOMOŚCI I STOPNIA PRZEMOCY W SZKOLE
Aż 94 % uczniów było świadkami przemocy w szkole w ostatnim roku, a 17% badanych zetknęło się z tym problemem więcej niż 10 razy. Korytarz szkolny, boisko i Internet to miejsca, w których dzieci najczęściej spotykają się z przemocą – wynika z badań przeprowadzonych w szkołach podstawowych przez Fundację A.R.T. przeciwprzemocy.pl. w ramach kampanii Cartoon Network „Bądź kumplem, nie dokuczaj”. Co istotne w Polsce, w 13 446 szkołach podstawowych uczy się ponad 2 miliony 150 tysięcy dzieci, w tym ponad 66 760 dzieci w 569 szkołach województwa świętokrzyskiego.
W ramach akcji Marcin Gortat i Cartoon Network zachęcają dzieci do reagowania na przemoc i przeciwstawianie się temu zjawisku.
Wykres 2.1: Co uważasz za przemoc/krzywdzenie?
Z przeprowadzonego badania ankietowego, w szkołach podstawowych, można wywnioskować, że uczniowie doświadczają różnych form przemocy w szkole- przemoc fizyczna i psychiczna. Znacząca większość uczniów była choć raz świadkiem lub doświadczyła przemocy w przeciągu ostatniego roku. W analizie wyników istotne wydaje się aby zwrócić uwagę na fakt, że przemoc fizyczna w ankiecie była reprezentowana jedynie przez stwierdzenie „bicie”, natomiast co do opisu przemocy psychicznej było zdecydowanie więcej odniesień. Dlatego też, wybór uczniów rozłożył się na większą ilość odpowiedzi. Co zarazem może sprawiać mylne wrażenie, że przemoc psychiczna jest zjawiskiem mniej dotkliwym i rzadziej obserwowanym niż przemoc fizyczna. Faktycznie jednak występuje równie często co przemoc fizyczna, można by się pokusić o stwierdzenie, że nawet częściej. Wśród badanych uczniów znacząca większość była ofiarą przemocy psychicznej, w różnych formach takich jak np.: dokuczanie, wyśmiewanie, wyzywania. Przemoc psychiczna jest obecnie coraz częściej obserwowanym zjawiskiem.
Analizując wyniki dotyczące oceny osoby krzywdzonej i osoby krzywdzącej, zwraca uwagę fakt, że oceny te można by umiejscowić po dwóch stronach continuum- słaby- silny; dobry uczeń- zły uczeń itp. Zatrzymując się na chwilę przy określeniu dobry-zły uczeń, warto zastanowić się nad faktem czy ta ocena wynika z rzeczywistego układu czy jest kierowana stereotypowym myśleniem na temat sprawców przemocy. Sprawcy przemocy często kojarzeni są z osobami źle funkcjonującymi społecznie, z niższych grup społecznych tak zwanej patologii. Jednak doświadczenie pokazuje, że bardzo często do przemocy dochodzi ze strony osób dobrze sytuowanych, które świetnie funkcjonują społecznie, i które poprzez zewnętrzną ocenę nie byłby określone jako patologia. Zastanawiający wydaje się fakt, że w obu przypadkach, przez około połowę badanych uczniów, zarówno osoba krzywdzona jak i krzywdząca określana jest jako „nielubiana”. Co może pokazywać, że zarówno rola sprawcy jak i ofiary wiąże się z negatywnymi konotacjami. Ofiara często postrzegana jest jako słaba, niezaradna, nie dająca sobie rady w życiu, natomiast sprawca mimo przypisanych mu pozytywnych cech jak silny czy odważny, utożsamiany jest z osobą, która wykorzystuje swoje zasoby w sposób krzywdzący dla innych. Warto w tym miejscu uwzględnić również wątek kulturowo-społeczny. Społeczeństwo wspiera siłę i sprawczość, a odrzuca bezradność i słabość, co często przyczynia się do poczucia wstydu wśród ofiar, a co za tym idzie nie informowanie innych osób o doświadczanej przemocy.
Według wyników przeprowadzonej ankiety najczęściej do sytuacji przemocy dochodzi na terenie szkoły, w tym szczególnie na korytarzu podczas przerwy, w drugiej kolejności na boisku szkolnym. Wyniki te wskazują na potrzebę zmiany systemu opieki nad uczniami podczas przerw. Jednak ważne jest aby docenić i zauważyć fakt, że w ocenie uczniów pracownicy szkoły często reagują na przemoc, w szczególności nauczyciele. Całościowe spojrzenie pokazuje, że problem nie leży w kwestii reakcji pracowników szkoły ale wynikać może z tego, że często trudno jest zauważyć dziejącą się krzywdę, szczególnie jeśli jest to przemoc psychiczna. Również można wnioskować, że uczniowie nie zgłaszają takich sytuacji.
Jednak badani uczniowie deklarują chęć podjęcia działania, w wypadku bycia świadkiem lub doświadczania przemocy. Większość badanych udałaby się o pomoc do osoby dorosłej lub spróbowała sama porozmawiać ze sprawcą. W takiej sytuacji bardzo ważna jest reakcja osób dorosłych, ich wiedza z zakresu przeciwdziałania przemocy oraz reakcja i rodzaj podjętej interwencji. Niepokojący wydaje się fakt, że ponad jedna czwarta uczniów nie wie gdzie może uzyskać pomoc (chodzi o różnego rodzaju instytucje) w przypadku doświadczania lub bycia świadkiem przemocy. Zasadne wydaje się zwiększanie takiej świadomości wśród uczniów.
Badanie pokazuje, że większość uczniów (78%) czuje się w szkole bezpiecznie, jednak ponad jedna czwarta czuje się w jakiś sposób zagrożona. Ideałem byłoby dążenie do układu, w którym wszyscy uczniowie będą czuli się bezpiecznie w szkole. W celu zwiększania poczucia bezpieczeństwa w szkole zasadnie wydaje się przeprowadzenie zajęć dla uczniów aby mogli poszerzać swoją wiedzę na temat sposobów radzenie sobie z doświadczaniem lub byciem świadkiem przemocy. Kolejnym krokiem mogłaby być edukacja nauczycieli w kierunku poznania oraz umiejętności wychwytywania zachowań wskazujących na to, że dany uczeń doświadcza przemocy.